13 Mart 2014 tarihinde Kazakistan, Rusya ve Beyaz Rusya liderleri Astana’da bir araya gelecek.
Kazakistan Cumhurbaşkanlığı Sözcülüğü’nden yapılan açıklamaya göre Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin ile Beyaz Rusya Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko’yu 13 Mart’ta Astana’da ağırlayacak. Görüşme sırasında karşılıklı ticaretle ekonomik işbirliğinin denirleştirilmesine ilişkin konuların ele alınacağı belirtildi.
TURKKAZAK
Devami
Kazakistan’da cumhurbaşkanlığına adaylığını koyan Cuman Kanat’ın Kazak dili sınavını geçemediği belirtildi.
Kazakistan Yüksek Seçim Kurulu tarafından yapılan açıklamada adaylardan Cuman Kanat’ın adaylar için mecburi olan Kazak dili sınavı geçemediği ifade edildi. Açıklamada “7 Mart günü YSK dil komisyonunda dil yeterliliği sınavına katılan Cumhurbaşkanı adayı Cuman Kanat bu sınavı geçememiştir. Komisyonun kararı oy çokluğuyla alınmış ve adayın devlet dilini istenen düzeyde bilemediği tespit edilmiştir.” denildi.
Kazak Dili Sınavı Komisyonu Başkanı Mirzatay Joldasbekov adayın yazılı sınav olan “Benim ülkem, benim toprağım” başlıklı metnin yazılmasında 31 gramer hatası yaptığını, ayrıca sözlü anlatımda konuyu izah edemediğini söyledi.
Bunun yanında Cumhurbaşkanı adayının Kazak dilinde bir tek şiiri ezbere bilmediği de ortaya çıktı. YSK raporunda adayın Kazak dilinde konuşması için verilen 15 dakikanın sadece 5 dakikasını kullanabildiği belirtildi.
Kazakistan’da erken Cumhurbaşkanlığı seçimleri 26 Nisan’da yapılacak.
Dünya Bülteni
Rusya’nın para birimi rublenin değer kaybetmesi üzerine Orta Asya ülkelerinin para birimleri de ciddi miktarda değer kaybı yaşıyor.
Deutsche Welle radyosuna konuşan Rus siyaset uzmanı Ivan Preobrajenskiy artmakta olan ekonomik ve parasal sıkıntıların Orta Asya ülkelerindeki otoriter rejimleri de sarsıntıya uğratabileceğini söyledi.
Ivan Preobrajenskiy açıklamasında “Bu ülkelerin ekonomik olarak Rusya’ya bağımlı kalması pahalıya mal olabilir. Örneğin, Azerbaycan manatı bir gün içinde yaklaşık yüzde 33,5 oranında değer kaybetti. Ancak Azeri parası ayakta tutunabilir. Ama Orta Asya’daki mali sorunlar iktidardaki rejimlere ciddi tehdit oluşturabilir.”
Rus siyaset uzmanına göre yaklaşmakta olan mali ve ekonomik krizler Orta Asya liderlerini acil erken seçimler yapmaya zorlamaktadır.
Tacikistan’da yapılan meclis seçimlerinde muhalefet meclis dışı bırakıldı. Çünkü bu ülke bütçesinin yüzde 42’si Rusya’da çalışan göçmen Tacik işçilerin ülkelerindeki yakınlarına gönderdiği paralardan oluşuyor. Bu para miktarının senede yaklaşık 4 Milyar dolar olduğu tahmin ediliyor. Rus Rublesinin çökmesi en acı şekilde zaten kriz içinde olan Tacik Somoni’sini vurdu. Geçen sene yüzde 14 değer kaybeden Tacik parasının bu senede de değersizleşmeye devam edeceği bildiriliyor.
Aynı nedenleri fırsat bilerek ülkelerini 26 yıldır yönetmekte olan Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov ve Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbaev’in yeniden aday oldukları ifade ediliyor.
Dünya Bülteni
Kazakistan dünyanın en hızlı büyüyen 11’inci ekonomisi oldu.
“The 20 Fastest-Growing Economies This Year” adıyla düzenlenen sıralamaya Kazakistan, son dönemlerde gelişen ekonomisiyle 11’inci sıradan girdi.
Bu çalışmaya göre 2015 yılında en hızlı büyüyen ekonomi yüzde 7 oranla Çin ekonomisi. En hızlı büyüyen ekonomilerin listesinde ikinci ve üçüncü sırada Filipinler ve Kenya alıyor. İlk 5’te GSYİH büyümesi yüzde 5’ten fazla olması beklenen Hindistan ve Endonezya’nın yer alması bekleniyor.
İlk 5’e giren bu ülkeler 2015 yılında küresel GSYİH büyümesinin yüzde 16’nı sağlayacak. Bu ülkeleri Nijerya, Malezya, Peru, Tayland ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin takip edeceği bildirildi.
Kazakistan hızlı büyüyen ekonomiler sıralamasında Birleşik Arap Emirlikleri ve Kolombiya arasında bulunuyor.
2014 yılında Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre Kazakistan en hızlı büyüyen ekonomiler arasında ilk 10’a girmişti. Avrupa Parlamentosu milletvekili Struan Stevenson, 2014 yılında Kazakistan ekonomik göstergeler, yatırım çekiciliği ve yabancı sermayeye güven endeksi ile Orta Asya’nın lider ülkesi olduğunu belirtmişti.
Dünya Bülteni
Kazakistan’da erken cumhurbaşkanlığı seçiminin tarihi belirlendi. Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, 25 Şubat’ta yaptığı açıklamada cumhurbaşkanlığı seçiminin 26 Nisan 2015 tarihinde yapılmasına ilişkin kararı imzaladığını belirtti. Nazarbayev, konuşmasında seçimde aday olup olmayacağına dair kararı sonradan vereceğini belirtti. Kazakistan’ın karşılaştığı iç ve dış belirsizliklerin arttığına işaret eden Nazarbayev, dünya ekonomisinin zayıf olduğu, küresel ve bölgesel ölçekte güvenlik sorunlarının ortaya çıktığı koşullarda düzenlenecek erken seçimlerin, devletin siyasi ve ekonomik politikalarının istikrarının korunmasına yardımcı olacağını kaydetti. Nazarbayev, Kazakistan’ın 1991 yılının aralık ayında bağımsız olmasından bu yana cumhurbaşkanlığı görevini sürdürüyor. Nazarbayev, “Halkımın isteğini dikkate alarak Anayasa hükümleri uyarınca cumhurbaşkanlığı seçiminin 26 Nisan 2015 tarihinde yapılmasına ilişkin kararnameyi imzaladım.” dedi. Nazarbayev, Kazakistan parlamentosunun da söz konusu kararını kabul ettiğini söyledi. Kazakistan Halklar Asamblesi, ülkede 2016 yılında yapılacak cumhurbaşkanlığı seçiminin bir yıl önce yapılması çağrısı yapmıştı. Bundan önceki cumhurbaşkanlığı seçimleri 2011’de yapılmış ve beş yıllığına seçilen Nursultan Nazarbayev oyların %95.55’ini almıştı. İktidardaki Nur Otan Partisi’nin de desteğini açıklamasından sonra erken cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 2015 içinde olmasına kesin gözüyle bakılıyordu.
Turkkazak.com
Devami
Kazakistan Kültür ve Spor Bakanlığı Dini İşler Komitesi, öğrencilerin ders saatinde namaz kılmalarının doğru olmadığını savunarak bu konuda bir ‘tavsiye’ karar yayımladı.
Komite’den yapılan açıklamada özellikle Kizilorda şehrinde öğrencilerin namaz kılma oranının yüksek olduğunu belirterek dindar ailelerin çocuklarının fikirlerini etkilemek gibi bir niyet taşımadıklarını ancak öğrencilerin sorumluluklarını yerine getirmesi gerektiğini ifade etti.
Resmi kurumlar, devamsızlığı çok olan öğrencilerin ailesine müracaat ederek onların çocuklarının ortaöğretiminden sorumlu olduğunu belirtti. Ailelere gönderilen mektupta “Ailelerin çocuklarının eğitiminden mesul olması sadece yasaların değil dini hükümlerin de bir gereğidir. Bu sebeple çocuklarınızın namaz için dahi olsa devamsızlık yapmasına engel olmalısınız” denildi.
Kazakistan’da daha önce kızların okullara başörtüsü ile gelmesi yasaklanmıştı. Ayrıca hükümet devlet kurumlarında çalışanların namaz kılmasını yasaklama önerisi getirmiş, ancak kamuoyu buna destek vermemişti.
Gözlemcilere göre, son yıllarda Orta Asya ülkeleri din özgürlüğünü engellemek için yeni adımlar atıyor. Özbekistan’da da kızların başörtüsü ile okula gelmesi ve okul öğrencilerinin cuma namazı kılması yasaklandı. Tacikistan’da yakın zamanda reşit olmayan çocukların camiye gitmesi yasaklandı.
Son haberlere göre Güney Kırgızistan’da da kızların başörtüsü ile eğitim kurumlarına gelmesi engelleniyor.
Dünya Bülteni
Rusya, Kazakistan’la aralarında olan askeri arazi anlaşmasını yeniledi.
RIA Novosti ajansının haberine göre Rusya hükümeti Kazakistan’da askeri arsa kiralama kontratını yeniledi.
Rusya 1990’lı yıllardan başlayarak Kazakistan’ın Karaganda ve Jambil illerinde kendi askeri varlıkları için arazi kiralıyor.
Rusya Başbakanı Dimitri Medvedev hükümetinden yapılan açıklamaya göre Kazakistan’daki “Sarı-Shagan” askeri arazisinin 18 Milyon 932 bin dolar olan kira bedeli 2016 yılında 16 Milyon 276 bin dolar olacak.
Aynı konuyla ilgili Rus hükümetinin yaptığı başka bir açıklamaya göre Kazakistan’daki 929 nolu askeri arazının kira bedeli 4,454 Milyon dolardan 3,081 milyon dolara indirildi.
İlgili haberler Rusya Bakanlar Kurulunun resmi sitesinde yayınlandı.
Dünya Bülteni
Geçtiğimiz hafta Ukrayna, Rusya, Fransa ve Almanya arasında geçen ve Ukrayna’da ateşkesi öngören anlaşmayla sonuçlanan müzakereler hususunda Almanya Başbakanı Angela Merkel Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’i arayarak bilgi verdi. Akorda’dan yapılan açıklamada, Merkel, Nazarbayev’in sürece olumlu katkısından bahsedip, buönemli göreve devam edip etmeyeceğini sordu ve bundan sonraki Normandiya Dörtlüsü toplantısının Astana’da yapılabileceğini söyledi. İki lider Kazak-Alman yüksek düzeyli işbirliğinden memnuniyetlerini de ifade ettiler. Bilindiği üzere bundan önce Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Ukrayna krizi barışçıl çözüm sürecine katkıda bulunmak üzere bir sonraki görüşmenin Kazakistan başkenti Astana’da düzenlenmesini teklif etmişti.
Turkkazak
Devami
Қозоғистон ҳукумати жанубда яшовчи аҳолини шимолга кўчириш борасида бош қотирмоқда. Ушбу амал жанубий минтақалардаги аҳоли зичлигини камайтириш ва шимолда йилдан йилга камайиб бораётган одамларнинг ўрнини тўлдириш мақсадида қилинаётгани айтилмоқда.
Кузатувчилар Украина ҳодисаларидан сўнг Қозоғистон шимолидаги миллати рус бўлганларнинг сони кўплигига эътибор қаратишган.
Қозоғистон Соғлиқни сақлаш ва ижтимоий ривожланиш вазирлиги аҳолини кўчириш борасида қонун лойиҳаси тайёрлаганини маълум қилган.
Мутахассисларнинг ҳисоб китобига кўра, Қозоғистонда ҳар йили 300 минг одам у минтақадан бу минтақага кўчиб ўтади. Ҳукумат ушбу жараёнга аралашиб уни тартибга солмоқчи.
Ҳукуматдагиларнинг таъкидлашича, ҳозир бирор чора кўрилмаса, яқин йиллар ичида шимолдаги аҳоли сони деярли бир миллион қисқариб кетади. Жанубда эса 5 миллионга кўтарилиб кетади.
Бу каби номутаносибликнинг олдини олиш учун Вазирлар маҳкамаси зарур чоралар кўришга қарор қилди.
Расмийлар ушбу чоралар ҳеч кимни мажбуран кўчиришни назарда тутмаганлигини айтмоқда.
Бироқ янги қонун кўчиб ўтувчиларга мўмайгина пул, транспорт ҳаражатларини қоплаш, кафолатган ишчи ўринлари ва арзон ижара бошпана таклиф қилиши мумкин.
Бундан ташқари ҳукумат ётоқхоналар ва шимолдаги олий ўқув юртларига грантлар сонини оширишни режа қилмоқда.
Соғлиқни сақлаш ва ижтимоий ривожланиш вазири Тамара Дуйсенова журналистлар билан учрашувда кўчириш ихтиёрий равишда амалга оширилишини айтган.
“Кўчириш ихтиёрийдир. Агар одам кўчишни истаса кўчиши мумкин. Қани кўчиб ўтингларчи, деган босим бўлмайди. Фуқароларимизга аниқ мутахассислик бўйича аниқ бўш иш ўрни бор иш берувчилар мавжуд аҳоли пунктини таклиф қиламиз”, – дейди Тамара Дуйсенова.
Украинадаги ҳодисалар ва Қримнинг Россияга қўшиб олиниши ортидан Қозоғистондаги жамоатчилик вакиллари Россия билан чегарадош шимолга маҳаллий аҳолини кўчириш лозимлигини уқтириб келади.
2014 йилги аҳолини рўйхатга олиш натижаларига кўра Қозоғистонда 3,5 миллиондан ортиқ рус истиқомат қилади. Улар умумий аҳолининг 21 фоизини ташкил қилиб мамлакатда қозоқлардан сўнг энг кўп миллат бўлиб турибди.
Эътиборли томони русларнинг кўпчилик қисми Россия билан чегарадош вилоятларда яшайди.
Шимолда русларнинг сони ўртача 40 фоизни ташкил қилади. Шимолий Қозоғистон вилоятининг қарийб 50 фоизини руслар ташкил қилади.
Расмийлар режаланаётган кўчишлар геосиёсий вазият билан қанчалик боғлиқ эканлиги борасида бирор изоҳ бермаган.
Бироқ Қозоғистоннинг демографик харитасига назар солиш билан буюк кўчиш Россиядан келиши мумкин бўлган хавфнинг олдини олиш мақсадида қилинаётганини пайқаш қийин эмас.
2014 йил ўтказилган аҳолини рўйхатга олиш натижаларига кўра, аҳоли энг кенг жойлашган минтақа тўртлигини ғарбий, марказий ва жанубий ғарбий вилоятлар ташкил қилади.
Ақтўба, Қарағанда, Қизилўрда ва Манғистау вилоятларида ҳукумат томонидан таҳликали деб баҳоланаётган шимолий вилоятларга қараганда аҳоли зичлиги камроқ.
Бироқ ҳукумат аҳоли зичлиги умум мамлакат кўрсатгичлари бўйича ўртачани ташкил қилаётган айнан шимолдаги минтақаларга кўчишни қўллаб қувватламоқчи.
Украина ҳодисаларидан сўнг Қозоғистон ҳукумати мамлакатга келувчи этник қозоқларнинг жойлашуви ва фуқаролик олишига енгилликлар киритган эди.
Эндиликлар кўчиб келаётган ўралмонлар ўзлари истаган минтақада яшаши ва бир йилнинг ичида фуқаролик олишлари мумкин.
http://www.bbc.co.uk/uzbek/
TÜRKÇE
Güney Kazakistan ahalisi Rusya ile sınır olan kuzey bölgelere taşınacak
Rusların çoğunlukta olduğu kuzey bölgelere göç ettirme için bir proje hazırladığı duyuruldu. Kazak resmilere göre böyle göçün nedeni her sene gittikçe azalan kuzey bölge nüfusunun yoğunluğunu azaltmamak içindir.
Ancak uluslar arası ve yerel gözlemciler memleketin kuzeyinde Rus nüfusu çoğunlukta olduğunu ve bu durum Ukrayna olaylarının Kazakistan’da da yaşanabileceği manasına geldiğini vurguluyorlar.
Rusya lideri Putin tarihte Kazakların kendi devleti olmadığını ve Rus milletçiler ise bu memleket kuzeyinin Rusya’ya ait olduğunu iddia etmişlerdi.
Kazakistan’ın Sağlık ve Sosyal Kalkınma Bakanlığı güney nüfusun kuzeye göçünü öngören bir yasa tasarısını hazırladığını açıkladı.
Uzmanlara göre, her sene Kazakistan güneyinde yaklaşık 300 bin kişi kuzey bölgelere göç edecek. Kazak hükümetine göre yakın yıllarda kuzey bölgede yaşayanlar sayısı bir Milyona azalması, güneyde yaşayanlar sayısı ise 5 Milyona artması beklenmektedir.
Kazak hükümeti kimsenin zorla göçe mecbur edilmeyeceğini, ancak güneyden kuzeye göç edeceklere yüklü para yardımı verileceğini, bunun yanında taşıma maliyetlerinin karşılanacağını ve garantili iş ve ucuz kiralı konutları vaat etmektedir.
Devami
Қозоғистон халқ ассамблеяси кенгаши мамлакатда муддатидан олдин президент сайлови ўтказиш ташаббуси билан чиқди. Мазкур ассамблея раиси Нурсултон Назарбоев эканини урғулаган кузатувчилар бу таклиф бевосита амалдаги президентнинг ўзидан чиққан бўлиши мумкинлигини эътибордан соқит қилмаяптилар.
Қозоғистон халқ ассамблеяси кенгаши аъзолари 14 февраль куни ўтказилган мажлисда Қозоғистонда муддатидан олдин президент сайлови ўтказиш ташаббусини бир овоздан маъқуллади. Бу ҳақда Озодликнинг қозоқ хизматига ассамблея кенгаши аъзоси, Қозоғистондаги курд диаспораси раҳбари Князь Мирзоев маълум қилди.
Унинг айтишича, 2015 йилда муддатидан олдин президент сайлови ўтказиш таклифи Ассамблея раисининг ўринбосари Анатолий Башмаковдан чиққан.
– Мен ҳам сўзга чиқиб, Башмаковнинг таклифини қўллаб-қувватладим. Мен президент Нурсултон Назарбоевга тўлалигича ишонаман, – дер экан Қозоғистондаги курдларнинг “Барбанг” ассоциацияси раиси Князь Мирзоев шанба кунги мажлисда президент Назарбоевнинг ўзи қатнашмаганини қўшимча қилди.
Мирзоевга кўра, Ассамблея мажлисида бу ташкилотдан парламентга депутат ўлароқ сайланган тўққиз кишининг ҳаммаси иштирок этган ва уларнинг ҳаммаси Башмаков таклифини бир овоздан қўллаган.
Қозоғистонда муддатидан олдин президент сайлови ўтказиш лозимлиги ҳақида Анатолий Башмаков даставвал Vласть интернет-журналига берган интервьюсида билдирган. Башмаков фикрича, 2016 йили ҳам президент сайловини, ҳам парламент қуйи палатасига ҳам сайловларни ўтказиш қийин бўлади. “Бундан ташқари, 2016 йилда, экспертлар фикрича, дунёда ҳам молиявий иқтисодий бўҳрон, ҳам дунёқарашга оид ва цивилизацион бўҳрон авж палласига чиқади” деган Анатолий Башмаков Қозоғистон жамияти ва иқтисодида чатнашларга йўл қўймаслик учун президент сайловини жорий йилда ўтказиб юборишни таклиф қилган.
Айни пайтда Қозоғистон халқ ассамблеяси раиси Нурсултон Назарбоев эканини урғулаган кузатувчилар бу таклиф бевосита амалдаги президентнинг ўзидан чиққан бўлиши мумкинлигини эътибордан соқит қилмаяпти.
25 йилдан буён Қозоғистонни бошқариб келаётган 74 ёшли Нурсултон Назарбоев, мамлакат конституциясига киритилган ўзгартишларга мувофиқ, президентликка ададсиз сайланиш ҳуқуқига эга.
Даставвал 1989 йили Қозоғистон Компартияси марказий қўмитаси биринчи котиби ўлароқ бошқарувга келган Назарбоев 1990 йил апрелида Республика Олий кенгашида Қозоғистон ССР президенти этиб сайланганди. Орадан бир йил ўтгач у биринчи умумхалқ сайловида президентликка сайланган. Назарбоевнинг ўша пайтдаги ваколати 1996 йил декабрида тугаши лозим эди. Бироқ 1995 йил апрелида ўтказилган референдум туфайли унинг президентлик муддати яна беш йилга – 2000 йилгача чўзилган. 1999 йил муддатидан олдин ўтказилган президент сайловида Нурсултон Назарбоев яна давлат раҳбари лавозимини эгаллаган. 2005 йилдаги сайловдан кейин ҳам Назарбоев ўз курсисида қолаверган. Нурсултон Назарбоев президентликка сайланган сўнгги сайлов Қозоғистонда 2011 йил апрелида ўтказилганди.
Қозоқ мухолифати ўтган 25 йил мобайнида Назарбоев барпо қилган режим авторитар бўлиб ҳисобланишини, сайловда унинг кўп овоз олиши эса маъмурий ресурслардан фойдаланиш ҳосиласи эканини таъкидлаб келади.
Қозоғистонда аввал ўтказилган президент сайловлари халқаро демократик ташкилотлар томонидан эркин ва ҳалол бўлмаган сайловлар ўлароқ бир неча марта танқид қилинган. Айни пайтда қозоқ расмийлари бу танқидларни “асоссиз” дея рад қилиб келадилар.
ozodlik.org
TÜRKÇE
Kazakistan Halk Meclisi Konseyi ülkedeki cumhurbaşkanlığı seçimlerinin daha önce belirtilen 2016 yılından bir sene erken yani 2015 yılında yapılmasını teklif etti. Konsey başkanı Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev olduğuna göre teklifin direkt devlet başkanı tarafından onaylandığı sanılmaktadır.
Konsey başkan yardımcısı Bashmakov’a göre, 2016 yılında parlamentonun alt kanadına seçimler yapılacak ve aynı anda iki seçimi yapmak kolay olmayacaktır.
“Ayrıca uzmanlara göre 2016 yılında, dünya finans ve ekonomik krizi, bunun yanında medeniyetler savaşı yine de şiddetlenecektir. Dolaysıyla Kazak toplumunda ve ekonomisinde anlaşmazlıklara izin vermemek için cumhurbaşkanlığı seçimlerinin daha erken alınması uygundur”, dedi Bashmakov.
Kazakistan Ukrayna’dan sonra Rus nüfusu en çok yaşayan ülkedir ve Ukrayna olaylarının bu ülkede tekrarlanması Kazak toplumu ve yönetimini ciddi rahatsız ettiği bilinmektedir.
25 yıl ülkesini yönetmekte olan 74 yaşındaki Nursultan Nazarbayev Anayasa değişiklikleri ile sınırsız olarak görevine seçilme hakkına sahiptir.
Kazak muhalefeti ise son 25 yılda Nazarbayev tarafından inşa edilen rejiminin otoriter olduğunu ve onun devletin imkanlarını kullanarak seçimlerde devamlı olarak kazanç ile çıktığını belirtiyor.
Kazakistan’da daha önce yapılmış seçimleri uluslararası kuruluşlar özgür ve adil olmayan seçimler olarak nitelendirmişti.